Σε ποιες τροφές συναντάμε τις λεκτίνες και ποιος ο ρόλος τους στην υγεία μας
Οι λεκτίνες ανήκουν σε μια μεγάλη οικογένεια πρωτεϊνών που υπάρχουν σε όλα σχεδόν τα είδη κυττάρων και κατ’ αυτό τον τρόπο εντοπίζονται σε όλα τα τρόφιμα, κυρίως στα όσπρια και τα δημητριακά. Τα φυτά χρησιμοποιούν τις πρωτεΐνες αυτές ως άμυνα έναντι μικροοργανισμών, παρασίτων και εντόμων καθώς δε μεταβολίζονται.
Οι λεκτίνες μπορούν να δεσμεύσουν τους υδατάνθρακες, χωρίς να επέρχεται καμία αλλαγή στη δομή τους. Με αυτόν τον τρόπο, επιτελούν πολύ σημαντικό ρόλο στις κανονικές και φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού. Βοηθούν τα κύτταρα και τα μόρια να “κολλούν” το ένα στο άλλο και εκτελούν ποικίλες λειτουργίες, οι οποίες σχετίζονται με το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα τελευταία όμως χρόνια οι απόψεις διίστανται και γιαυτό υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με τις συνέπειες που έχουν στον οργανισμό μας. Η Ιατρός Λειτουργικής, Προληπτικής, Αντιγηραντικής και Αναγεννητικής Ιατρικής, Νικολέτα Κοϊνη μας εξηγεί ποιες είναι οι επιπτώσεις των λεκτινών στην υγεία του ανθρώπου.
«Η κατανάλωση όμως λεκτινών σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμα προβλήματα στην υγεία. Τα ίδια χαρακτηριστικά που χρησιμοποιούν οι λεκτίνες για την υπεράσπιση των φυτών στη φύση μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα κατά την πέψη των τροφών στον ανθρώπινο οργανισμό. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όταν καταναλώνονται, μπορούν να επιφέρουν αρνητικές παρενέργειες, όπως ναυτία, έμετο, διάρροια και άλλες στομαχικές διαταραχές. Οι λεκτίνες μπορούν επίσης να προσδεθούν στα κύτταρα, της πεπτικής οδού. Αυτό ενδέχεται να επηρεάσει τη διάσπαση και την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών καθώς και την ανάπτυξη και δράση της εντερικής χλωρίδας.
Η επαναλαμβανόμενη και για μεγάλο χρονικό διάστημα κατανάλωση τροφών πλούσιων σε λεκτίνες μπορεί να βλάψει το τοίχωμα του εντέρου, αυξάνοντας τη διαπερατότητα του. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εισέρχονται πιο εύκολα ανεπιθύμητες ουσίες στο έντερο, οι οποίες στη συνέχεια καταλήγουν στην κυκλοφορία του αίματος. Αυτή η κατάσταση είναι γνωστή ως «διαρρέον έντερο».
Οι λεκτίνες, όταν εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος, αλληλεπιδρούν με γλυκοπρωτεΐνες στις κυτταρικές επιφάνειες και με αντισώματα του ανοσοποιητικού συστήματος. Η διαδικασία αυτή μπορεί να προκαλέσει αυτοάνοσες αντιδράσεις, όχι μόνο έναντι των λεκτινών, αλλά και έναντι των ιστών του σώματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα αρχίζει, δηλαδή, να επιτίθεται “λανθασμένα” στον ίδιο τον οργανισμό.
Άλλες παρενέργειες, που προκαλούν οι υψηλές συγκεντρώσεις λεκτινών στον ανθρώπινο οργανισμό, είναι οι αλλεργίες και η κόπωση. Μελέτες, μάλιστα, έδειξαν ότι οι ενεργές λεκτίνες μπορούν να παρεμβαίνουν στην απορρόφηση μετάλλων, ιδιαίτερα του ασβεστίου, του σιδήρου, του φωσφόρου και του ψευδαργύρου».
Σε ποια τρόφιμα όμως βρίσκονται οι λεκτίνες; Η γιατρός μας εξηγεί οτι λεκτίνες απαντώνται σε όλα τα τρόφιμα. Ωστόσο, εμπεριέχονται σε μεγάλες ποσότητες στα όσπρια, τους σπόρους, τα γαλακτοκομικά, τα θαλασσινά και τα λαχανικά. Τα ωμά ή άβραστα όσπρια αποτελούν τις μεγαλύτερες πηγές λεκτινών. «Δε χρειάζεται να αφαιρεθούν οριστικά από το διατροφικό μας πρόγραμμα τα όσπρια και τα δημητριακά. Μπορεί να αφαιρεθεί η ποσότητα των λεκτινών μέσα από συγκεκριμένες μεθόδους παρασκευής.
Ο βρασμός των οσπρίων σε νερό και το μούλιασμα των οσπρίων και των σπόρων συμβάλλουν στην εξάλειψη της δραστηριότητας των λεκτινών. Οι λεκτίνες είναι υδατοδιαλύτες και συνήθως βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια ενός τροφίμου, οπότε η έκθεση στο νερό τις απομακρύνει. Ένα παράδειγμα είναι τα αποξηραμένα φασόλια. Για να προετοιμαστούν ως φαγητό, βράζουν για αρκετές ώρες, γεγονός που απενεργοποιεί τη δράση των λεκτινών. Ταυτόχρονα, η ζύμωση των τροφίμων βοηθάει σημαντικά, καθώς επιτρέπει στα φιλικά βακτήρια να αφομοιώσουν τις λεκτίνες».
Τα οφέλη των τροφίμων που περιέχουν λεκτίνη
Την ιδια ώρα σύμφωνα με τους ειδικούς οι λεκτίνες μπορούν να προστατέψουν τα κύτταρα από βλάβες που προκαλούν οι ελεύθερες ρίζες, καθώς έχουν και αντιοξειδωτική δράση. Επίσης, επιβραδύνουν την πέψη και την απορρόφηση των υδατανθράκων, γεγονός που μπορεί να εμποδίσει την απότομη αύξηση του σακχάρου στο αίμα και τα υψηλά επίπεδα ινσουλίνης.
Με βάση νέα επιστημονικά ευρήματα, τα τρόφιμα που περιέχουν λεκτίνες, όπως τα όσπρια, τα δημητριακά ολικής αλέσεως και τα καρύδια, συνδέονται με χαμηλότερα ποσοστά καρδιαγγειακών παθήσεων, απώλειας βάρους και διαβήτη τύπου II. Αυτά τα τρόφιμα αποτελούν πλούσιες πηγές βιταμινών Β, πρωτεϊνών και υγιεινών λιπών. Εξάλλου, μελέτες έχουν δείξει ότι οι λεκτίνες διασπώνται, όταν επεξεργάζονται ή μαγειρεύονται. Έτσι, τα οφέλη για την υγεία από την κατανάλωση αυτών των τροφών υπερτερούν σε σύγκριση με τις δυσμενείς συνέπειες, που αυτές προκαλούν. Τι μας συμβουλεύει τελικά η γιατρός σχετικά με το αν θα πρέπει να περιέχονται οι λεκτίνες στη διατροφή μας;
“Η υπερβολική κατανάλωση λεκτικών είναι επιζήμια για τον οργανισμό. Ωστόσο, οι άνθρωποι δεν καταναλώνουν συνήθως μεγάλες δόσεις, καθώς τα τρόφιμα, που είναι πλούσια σε λεκτίνες, όπως τα δημητριακά και τα όσπρια, καταναλώνονται, αφού μαγειρευτούν. Έτσι, η ποσότητα των λεκτινών μετά το μαγείρεμα θεωρείται αμελητέα και ασφαλής για την πλειοψηφία των ανθρώπων.
Τα περισσότερα από τα τρόφιμα, τα οποία περιλαμβάνουν λεκτίνες, περιέχουν επιπλέον, πολλές βιταμίνες, μέταλλα, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά. Τα οφέλη, που προκύπτουν από την κατανάλωση τους, υπερβαίνουν κατά πολύ από τις αρνητικές επιπτώσεις, που αυτές προκαλούν. Ωστόσο, ενδείκνυται σε ανθρώπους που έχουν κάποιο Αυτοάνοσο Νόσημα ή υποφέρουν από πεπτικά προβλήματα, μια διατροφή η οποία περιέχει χαμηλές συγκεντρώσεις λεκτινών. Με τη βοήθεια ενός εξειδικευμένου διατροφολόγου μια τέτοια διατροφή μπορεί να είναι εξατομικευμένη και να ανταποκρίνεται στις διαφορετικές ανάγκες του ασθενούς”.
Σχόλια