Τα ψυχοσωματικά προβλήματα και πως επηρεάζουν τη ζωή μας
Πόσες φορές στη ζωή σας δεν έχετε πει “’Έχω έναν κόμπο στο λαιμό”, “Η καρδιά μου θα σπάσει”, “Νιώθω ένα βάρος”, “Πονάει η κοιλιά μου”, “Δεν μπορώ με τίποτα να κοιμηθώ”… Κλασικές φράσεις που άλλοι λιγότερο, άλλοι περισσότερο έχουμε πει στην καθημερινότητά μας. Συμπτώματα που έχουμε νιώσει και μας έχουν κάνει να φοβηθούμε και να ανησυχήσουμε σοβαρά για την υγεία μας.
Ευτυχώς οι εξετάσεις δείχνουν οτι δεν έχουμε κάποιο παθολογικό πρόβλημα οπότε αναρωτιόμαστε από που προκύπτουν όλοι αυτοί οι ξαφνικοί πόνοι.
Η πιθανότερη απάντηση που θα ακούσουμε από τον γιατρό μας είναι η εξής: ”Είναι ψυχολογικό…”
Ο ακριβής όρος βέβαια είναι οτι είναι “ψυχοσωματικό”. Αυτή είναι η λέξη που περιγράφει με μεγαλύτερη ακρίβεια αυτό που μας συμβαίνει. Το γεγονός δηλαδή οτι το ίδιο μας το σώμα, μας στέλνει μήνυμα στην προσπάθειά του να μας θυμίσει οτι κάποια συναισθηματική εκκρεμότητα έχουμε αφήσει να το επηρεάσει. Η ψυχή μας έχει φωνή και μας μιλάει μέσω του σωματός μας.
Το θέμα των ψυχοσωματικών παθήσεων, μας αφορά όλους και η ψυχίατρος, κ. Γεωργία Μπαλτά, μας εξηγεί και μας δίνει τις απαραίτητες συμβουλές για το πως να τις διαχειριστούμε σωστά.
Τα “ψυχοσωματικά”, πυροδοτούνται όταν καταπνίγουμε τα συναισθήματά μας κι αυτά βρίσκουν ως μόνη διέξοδο να κάνουν αισθητή την παρουσία τους, μέσω σωματικών ενοχλήσεων τις οποίες δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοήσουμε…
Η ειδικός μας εξηγεί «Ψυχοσωματικές είναι οι σωματικές παθήσεις που είτε προκαλούνται είτε επιδεινώνονται από ψυχολογικούς παράγοντες. Με απλά λόγια πρόκειται για όλα εκείνα τα σωματικά συμπτώματα, πχ πόνοι στην κοιλιά, που εμφανίζονται επειδή ή όταν κάποιος είναι πολύ πιεσμένος, θυμωμένος, λυπημένος κλπ. Θέλω να τονίσω ότι τα σωματικά αυτά συμπτώματα είναι απολύτως αληθινά και ο ασθενής δεν υποκρίνεται, ούτε κάνει νάζια! Υποφέρει, για παράδειγμα από τον πόνο, και αναζητεί θεραπεία, επισκέπτεται γιατρούς, μπαίνει στο διαδίκτυο για να βρει πληροφορίες για την πάθηση του. Αλλά οι γιατροί που τον εξετάζουν δεν μπορούν να βρουν κάτι παθολογικό, ή διαπιστώνουν ότι κάθε φορά που πιέζεται ψυχολογικά, τα συμπτώματα – εν προκειμένω οι πόνοι στην κοιλιά – επιδεινώνονται.
Είναι πια επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι ο νους επηρεάζει τις σωματικές παθήσεις, ότι η ψυχή αλληλεπιδρά με το σώμα. Προσεγγίζουμε τον άνθρωπο, την ψυχή και το σώμα του σαν μια ολότητα, την ψυχοσωματική ενότητα.
Το σώμα μας και η ψυχή μας είναι τόσο άρρηκτα συνδεδεμένα, όσο άρρηκτα συνδεδεμένοι είναι ο εγκέφαλός μας με το υπόλοιπο σώμα μας. Είναι αδύνατο να αποχωριστεί ο πρώτος από το δεύτερο και ο άνθρωπος να συνεχίσει να ζει. Η σύνδεση δεν είναι μόνο ανατομική, αλλά είναι και λειτουργική. Δηλαδή, ο εγκέφαλος με τη λειτουργία του επηρεάζει όλο το υπόλοιπο σώμα. (Συμβαίνει και το αντίστροφο, δηλαδή το σώμα επιδρά τη λειτουργία του εγκεφάλου, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα που συζητάμε σήμερα.) Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, όταν ένας άνθρωπος νιώθει πιεσμένος, θυμωμένος ή λυπημένος, εκκρίνονται από τον εγκέφαλο οι λεγόμενες ῾ορμόνες του στρες῾, οι κατεχολαμίνες – αδρεναλίνη και νοραδρεναλίνη – και η κορτιζόλη, οι οποίες επηρεάζουν τις λειτουργίες ολόκληρου του σώματος. Μέσω μιας αρκετά πολύπλοκης οδού, ο στρεσαρισμένος άνθρωπος καταλήγει να είναι ένας άνθρωπος, ο οποίος νιώθει ότι πονάει η κοιλιά του. Πρόκειται για το ίδιο άτομο!
Στο σημείο αυτό θέλω να πω ότι με τον όρο ᾽ψυχή᾽ αναφέρομαι στο σύνολο των σκέψεων και συναισθημάτων, που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της λειτουργίας του εγκεφάλου μας. Οποιαδήποτε άλλη φιλοσοφική ή θρησκευτική προσέγγιση της ψυχής είναι πέραν από τα όρια της παρούσας συζήτησης.
Ποιες είναι οι ψυχοσωματικές παθήσεις
Πολλά είναι τα συμπτώματα που μπορούν να είναι ψυχοσωματικά και να εμφανιστούν ως αποτέλεσμα ψυχικής πίεσης. Πόνοι στο σώμα, αδυναμία, κόπωση, ζάλη, γαστρεντερικά συμπτώματα, δύσπνοια, καρδιακές αρρυθμίες, τρέμουλο, εφιδρώσεις, ξηροστομία…. Ο κατάλογος είναι μεγάλος και αφορά σχεδόν κάθε λειτουργία του ανθρώπινου σώματος. Για κάποιες σωματικές ασθένειες, όπως η ψωρίαση, το έκζεμα, το έλκος στομάχου, η υψηλή πίεση του αίματος, η ελκώδης κολίτιδα και οι καρδιακές παθήσεις έχει βρεθεί ότι σαφώς επιδεινώνονται από το στρες.
Αλλά και οι ασθένειες οι οποίες έχουν ένα γνωστό οργανικό λόγο, και αυτές επηρεάζονται από τη διάθεση μας. Αυτό συμβαίνει γιατί υπάρχει μια ψυχολογική συνιστώσα σε κάθε σωματική ασθένεια, δηλαδή έχει ο καθένας μας το δικό του τρόπο που στέκεται απέναντι στις αρρώστιες που του συμβαίνουν. Οι άνθρωποι που στέκονται αρνητικά απέναντι στις αρρώστιες τους – “όλα τα στραβά σε εμένα συμβαίνουν”, “καταστράφηκα τώρα που με βρήκε αυτό”, “δεν θα περάσει ποτέ”, “καλά να πάθω, είναι η τιμωρία που μου αξίζει για αυτό που έκανα” – ταλαιπωρούνται περισσότερο από αυτές.
Σε κάθε περίπτωση όμως για να είμαστε σίγουροι ότι πάσχουμε από μία ψυχογενή πάθηση θα πρέπει να έχει αποκλειστεί ο οργανικός παράγοντας! Πρέπει να συμβουλευτούμε πρώτα έναν γιατρό, ο οποίος θα μας εξετάσει, θα κάνει και τον απαραίτητο εργαστηριακό έλεγχο και θα αποκλείσει ότι τα συμπτώματά μας οφείλονται σε κάτι παθολογικό.
Θεραπεία ψυχοσωματικών συμπτωμάτων
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει, καθώς είναι μείζονος σημασίας η διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων που προκαλούν ή πυροδοτούν τα ψυχοσωματικά συμπτώματα. Η θεραπεία είναι εξατομικευμένη, δηλαδή κάθε φορά προσαρμόζεται στις ανάγκες, στις επιθυμίες και τις δυνατότητες του κάθε ασθενή. Είναι πολύ σημαντικό ο ασθενής να εμπιστεύεται τον ψυχίατρο του, ώστε να νιώθει ασφάλεια και να δημιουργηθεί μια δυνατή θεραπευτική σχέση.
Παράλληλα, εάν ο ψυχίατρος διαπιστώσει ότι συνυπάρχει κάποια άλλη ψυχική πάθηση, πχ κατάθλιψη, θα την αντιμετωπίσει και αυτή.
Κατά τη γνώμη μου, τρία πράγματα είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος: 1. Υποστηρικτικό περιβάλλον 2. Συνειδητοποίηση από το άτομο του τι ακριβώς του συμβαίνει και για ποιο λόγο 3. Η καθοδήγηση ενός ειδικού σε θέματα ψυχικής υγείας.
Αυτή η τριάδα είναι η χρυσή οδός για την αντιμετώπιση όλων των ασθενειών, και όχι μόνο των ψυχοσωματικών νοσημάτων. Ακόμη περισσότερο, είναι ο καλύτερος τρόπος για να προσεγγίζουμε όλα τα προβλήματα και θέματα στη ζωή μας.
Η μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπιση του προβλήματος προέρχεται από τη δυσκολία της συνειδητοποίησης της ψυχοσωματικής φύσης των συμπτωμάτων, δηλαδή να δεχτεί ο άνθρωπος ότι το άγχος αρρωσταίνει το σώμα του.
Το ιδανικό στη ζωή μας είναι να φροντίζουν κάθε μέρα τον εαυτό μας. Να φροντίζουν τόσο την ψυχή όσο και το σώμα μας. Νους υγιής εν σώματι υγιεί.
Γεωργία Τ. Μπαλτά
photo by Julia Caesar
Σχόλια